Martin Heidegger to niemiecki filozof, żyjący w latach 1889-1976. Jego najbardziej znanym dziełem jest Bycie i czas. Myśliciel bywa kojarzony z fenomenologią (znał Edmunda Husserla i czytał jego prace) oraz z egzystencjalizmem (Jean-Paul Sartre w swoich tekstach zwraca uwagę na inspirację myślą Heideggera), choć – jak zaznacza wpis biograficzny ze Stanford Encyclopedia of Philosophy[1] – należy zachować ostrożność przy szybkim „zaszufladkowaniu” tej filozofii.

Tematem niniejszej pracy jest logiczny argument ze zła za nieistnieniem Boga. Problem zła w świecie, którego stwórcą ma być absolutnie dobry Bóg, przewija się w filozofii co najmniej od dwóch i pół tysiąca lat. Epikur był jednym z pierwszych myślicieli, którzy zwrócili uwagę na problem zła: dowodził nieistnienia Boga z faktu istnienia zła w świecie. Problem ten pojawiał się w tekstach filozoficznych przez następne tysiąclecia, między innymi u Plotyna, św. Augustyna, św. Tomasza i Leibniza. Współczesną dyskusję o złu w świecie wznowił John Mackie w swoim słynnym artykule Evil and omnipotence[1]. Argumentował, że jeżeli Bóg jest nieskończenie dobry oraz wszechmocny i jeśli istnieje zło w świecie, to wiara w tego Boga jest niespójna.

Martin Buber to austriacki filozof, religioznawca, tłumacz i działacz polityczny. Jego zainteresowania badawcze obejmowały wiele dziedzin: od studiów biblijnych i antropologii filozoficznej po zagadnienia związane ze sztuką, edukacją i polityką. Zasłynął publikacją pracy Ja i Ty, podstawowym tekstem dla całego nurtu filozofii dialogu. W Polsce znany jest także jako badacz tradycji chasydzkiej, dzięki wydaniu takich książek, jak Gog i Magog: kronika chasydzka i Opowieści chasydów.

Podczas analizy platońskiej filozofii polityki na tle nowożytnych nurtów politycznych odniosę się głównie do bardzo różnych od siebie pozycji: Platona Erica Voegelina i Społeczeństwa Otwartego i jego wrogów Karla Poppera. Tym, co łączy obu myślicieli jest dorastanie w czasach olbrzymiej popularności radykalizmów prawicowych i lewicowych oraz autorytarnych, korporacyjnych rządów Engelberta Dollfusa sprzymierzonego z Benito Mussolinim.

W 1872 roku Friedrich Nietzsche opublikował Narodziny tragedii z ducha muzyki. W pewnym sensie był to tekst przełomowy – oddzielił grubą kreską okres, w którym Nietzsche uchodził za młodego, świetnie rokującego profesora filologii. Ta publikacja uczyniła z niego filozofa, a przynajmniej mocno odróżniła go od współczesnego środowiska filologicznego. Zarysowana w tekście wizja kultury antycznej Grecji spotkała się z potężną krytyką, jak się zresztą wydaje, w pełni uzasadnioną.

Od publikacji Narodzin Tragedii minęło już ponad 140 lat, a mimo to nadal u wielu wzbudza emocje. W swej pierwszej filozoficznej pracy, Fryderyk Nietzsche rysuje obraz greckiej tragedii jako dialektycznego ścierania się dwóch komponentów: dionizyjskiego i apollińskiego.

Choć samo pojęcie brzmi nieco tautologicznie, ludzie naszych czasów – można zarzucać, że z pewną dozą wyniosłości wobec swoich przodków, i pytać na ile usprawiedliwioną – uważają, że żyjemy w epoce zwanej nowoczesnością. (Swoją drogą: to ciekawe, czy każda wcześniejsza epoka uważała siebie, niekoniecznie instytucjonalnie, ale w ramach prywatnych opinii, za w ten czy inny sposób nowoczesną, czy może też idea nowoczesności jest wytworem zwyczajnie nowożytnym?) Z nazwami polemizować nie wypada, to jasne; należałoby jednak w ramach wstępu prześledzić przynajmniej ich genezę, żeby lepiej uchwycić istotę tematu.

Z pewnością każdy z was brał udział w jakiejś dyskusji – czy na tematy związane z grami, z muzyką, czy polityką. Prawdopodobnie większość z tych dyskusji kończyła się na wzajemnym szkalowaniu albo przerzucaniem się tak zwanym argumentum ad rectum. Dotyczy to dyskusji zarówno w internecie, jak i takich przy rodzinnym stole, w barze czy na ognisku ze znajomymi. Jednakże czym to jest spowodowane? Prawdopodobnie wielu z was myśli, że winą jest brak edukacji, głupota czy inne negatywne cechy. Ale nie zawsze tak jest, ponieważ dyskusje między równie wykształconymi ludźmi mogą skończyć się bójką.

Zagadnienie kryzysu wartości absolutnych ściśle wiąże się z dwoma zjawiskami, dwoma procesami cywilizacyjnymi, które zaczęły się wraz z nastaniem nowoczesności. Pierwszym procesem jest przemiana stosunków ekonomicznych oraz społecznych związana z przejściem ustroju gospodarczego od feudalizmu do kapitalizmu. Dla tego procesu ważna jest także perspektywa utopii socjalistycznej, która niejako w tle oddziaływała na wyobraźnię społeczną. Drugim procesem jest zjawisko o charakterze metafizycznym opisywane jako odczarowanie świata, zerwanie z narracjami mitologicznymi albo, w bardziej udramatyzowanej wersji, “śmierć Boga”, podążając za terminem wprowadzonym przez Friedricha Nietzschego. Oba procesy zaczęły się już w samym momencie przejścia cywilizacji z fazy przed-nowoczesnej w nowoczesną.